Koniec papierosów coraz bliżej. Czy Polska pójdzie drogą Austrii, Belgii i Holandii

Papierosy na cenzurowanym. Dlaczego Austria zamknęła tytoń w trafikach?

W Austrii sprzedaż papierosów i innych wyrobów tytoniowych jest ściśle regulowana i odbywa się głównie w specjalistycznych punktach sprzedaży zwanych "Tabak Trafik". System ten ma na celu kontrolę dystrybucji produktów tytoniowych oraz ograniczenie ich dostępności, zwłaszcza dla osób niepełnoletnich. Austriackie prawo dotyczące sprzedaży wyrobów tytoniowych opiera się na kilku kluczowych aktach prawnych:​

Austriacka ustawa o podatku tytoniowym z 1995 roku reguluje opodatkowanie wyrobów tytoniowych. W 2019 roku została znowelizowana (Federal Law BGBL1 Nr. 104/2019), aby uwzględnić produkty nowatorskie, takie jak podgrzewany tytoń. ​Ustawa o ochronie tytoniu i osób niepalących (TNRSG) wprowadza zaś zakazy dotyczące stosowania niektórych substancji w e-liquidach oraz określa zasady sprzedaży wyrobów tytoniowych.

Sprzedaż wyrobów tytoniowych w Austrii jest prowadzona głównie przez licencjonowane punkty sprzedaży "Tabak Trafik". Licencje na prowadzenie tych punktów są często przyznawane osobom niepełnosprawnym jako forma wsparcia społecznego. System ten pozwala na ścisłą kontrolę nad dystrybucją wyrobów tytoniowych, co ma na celu ograniczenie ich dostępności dla nieletnich oraz zapewnienie przestrzegania przepisów podatkowych.​

Podobne regulacje dotyczące sprzedaży wyrobów tytoniowych w dedykowanych punktach sprzedaży występują również w innych krajach europejskich. Od 1 kwietnia 2025 roku w belgijskich supermarketach o powierzchni powyżej 400 m² będzie obowiązywał zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych. Zakaz ten ma na celu ograniczenie dostępności papierosów i innych produktów tytoniowych w dużych placówkach handlowych. 

Społeczny odbiór regulacji dotyczących sprzedaży wyrobów tytoniowych jest zróżnicowany. W Austrii system "Tabak Trafik" jest generalnie akceptowany, zwłaszcza że wspiera osoby niepełnosprawne poprzez przyznawanie im licencji na prowadzenie tych punktów. Jednakże, pojawiają się głosy krytyczne dotyczące ograniczenia wolności handlu oraz dostępności produktów tytoniowych.​

Europa żegna papierosy? Holenderski eksperyment na wzór Austrii

W Belgii wprowadzenie zakazu sprzedaży wyrobów tytoniowych w dużych supermarketach spotkało się z mieszanymi reakcjami. Część społeczeństwa popiera te działania jako krok w kierunku ochrony zdrowia publicznego, podczas gdy inni uważają je za nadmierną ingerencję w wolność wyboru konsumenta.​ A ograniczenia są zdecydowane. Zakaz od 1 kwietnia obejmie nie tylko supermarkety, ale także tymczasowe punkty sprzedaży, a w sklepach, gdzieh nadal będzie można sprzedawać wyroby tytoniowe, wejdzie zakaz eksponowania jakichkolwiek wyrobów tytoniowych. Do tego sprzedawcy będą musieli upewniać się, że klient chcący kupić papierosy skończył 25 lat.

W Holandii wprowadzono szereg regulacji mających na celu ograniczenie dostępności wyrobów tytoniowych, zbliżając system sprzedaży do modelu austriackiego. Od 1 lipca 2024 roku obowiązuje całkowity zakaz sprzedaży papierosów i innych wyrobów tytoniowych w supermarketach oraz lokalach gastronomicznych. Docelowo, od 2032 roku, sprzedaż tych produktów będzie dozwolona jedynie w specjalistycznych sklepach tytoniowych.

Ograniczenia dotykają też e-liquidów. W Holandii, aromaty, z wyjątkiem tytoniu, są zakazane od 1 października 2023 roku. Na Litwie, od 15 grudnia 2023 roku też zabrania się sprzedaży aromatyzowanych produktów do wapowania. Słowenia przyjęła zakaz stosowania smaków innych niż tytoniowe; produkty o innych smakach mogą być sprzedawane do 24 kwietnia 2025 r. Od 1 lipca 2025 r. Słowacja też wdroży nowe przepisy dotyczące tytoniu i ochrony osób niepalących, w tym zakaz aromatyzowanych wyrobów tytoniowych (z wyjątkiem mentolu, mięty i tytoniu) oraz zakaz jednorazowych papierosów elektronicznych.

Tytoniowa prohibicja po europejsku: Gdzie jeszcze kupisz papierosy

W odpowiedzi na te regulacje, niektóre sieci supermarketów podjęły działania mające na celu dostosowanie się do nowych przepisów. Na przykład, największa sieć supermarketów w Holandii, Albert Heijn, zdecydowała o wycofaniu wyrobów tytoniowych ze swojej oferty już z końcem 2023 roku, aby "pomóc klientom w prowadzeniu zdrowszego stylu życia". Podobnie, sieć Lidl zaprzestała sprzedaży papierosów już w 2021 roku.​

Ponadto, niektóre supermarkety otwierają specjalistyczne sklepy tytoniowe obok swoich placówek, aby umożliwić klientom zakup wyrobów tytoniowych zgodnie z nowymi przepisami. Władze lokalne również podejmują działania w tym zakresie; na przykład, władze Utrechtu wprowadziły zakaz otwierania nowych punktów sprzedających wyroby tytoniowe, aby ograniczyć ich dostępność i promować zdrowy styl życia.

Koniec papierosów nie tak bliski. Ta branża to potęga

I przypomina, że Polska to również największy producent gotowych wyrobów tytoniowych w Europie (6 z 31 europejskich fabryk znajduje się na naszym terytorium). Rocznie produkowanych jest 150 mld sztuk papierosów i 35 tys. ton tytoniu do palenia, z czego blisko dwie trzecie tej produkcji przeznaczone jest na eksport. Wyroby tytoniowe są największą kategorią w eksporcie produktów rolno-spożywczych. Szacowana wartość eksportu sektora tytoniowego wynosi blisko 2 mld euro rocznie.