Główny Inspektorat Sanitarny ostrzega przed lekkomyślnością podczas zagranicznych podróży. W wielu krajach czyhają na nas choroby dawno już zapomniane lub niespotykane w Polsce. Poza szczepieniami, jeśli są możliwe, warto zadbać też o szczególną higienę i ostrożność, choćby podczas jedzenia niesprawdzonych pproduktów. Nie inaczej jest w Turcji, gdzie na mapie zgrożeń GIS wymienia aż szesnaście chorób.

1. Bąblowica

Jest to choroba odzwierzęca wywoływana przez larwy tasiemca bąblowcowego. Rozwija się latami, tworząc cysty (torbiele) w różnych narządach.
Najcięższe objawy: Cysty rosnąc, uciskają narządy, powodując bóle i objawy przypominające nowotwór. W wątrobie mogą wywołać żółtaczkę, w płucach – duszności i krwioplucie, w nerkach – krwiomocz, a w mózgu – bóle głowy i zaburzenia psychoneurologiczne. Nieleczona, może prowadzić do śmierci.
Sposoby przenoszenia: Bliski kontakt ze zwierzętami (np. lisami, psami), przeniesienie jaj tasiemca do ust brudnymi rękami, spożycie skażonej jajami żywności (np. niemytych owoców leśnych, grzybów) lub wody.
Jak uniknąć zarażenia: Mycie rąk po kontakcie ze zwierzętami oraz po pracy w ogrodzie, polu czy lesie. Dokładne mycie lub obróbka termiczna owoców leśnych i grzybów. Ochrona posesji przed dzikimi zwierzętami.

2. Bruceloza

Bakteryjna choroba odzwierzęca, występująca na całym świecie, może mieć przebieg ostry lub przewlekły.
Najcięższe objawy: Nieregularna, falująca gorączka, zapalenie pojedynczych lub licznych stawów, zapalenie kości i szpiku (najczęściej kręgów kręgosłupa), powiększenie wątroby i śledziony. Rzadko: neurobruceloza (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu, ropnie mózgu), niewydolność oddechowa, posocznica (u noworodków).
Sposoby przenoszenia: Kontakt z zakażonymi zwierzętami lub ich wydzielinami (np. moczem, kałem, płodami po poronieniu). Spożycie niepasteryzowanego mleka lub produktów mlecznych. Rzadko: transmisja człowiek-człowiekowi (transfuzja krwi, przeszczep szpiku, stosunek płciowy, z matki na dziecko).
Jak uniknąć zarażenia: Stosowanie właściwych środków ochrony osobistej przez osoby z grupy ryzyka. W Polsce szczepionka jest niedostępna.

3. COVID-19

Choroba układu oddechowego wywoływana przez wirusa SARS-CoV-2. Przebieg może być bezobjawowy, łagodny lub bardzo ciężki.
Najcięższe objawy: Trudności z oddychaniem, duszności, dezorientacja, ból w klatce piersiowej. W ciężkich przypadkach wymagana jest hospitalizacja, a nawet intensywna opieka medyczna. Możliwy tzw. zespół post-COVID-19 (przewlekłe zmęczenie, duszność, zaburzenia funkcji poznawczych, utrata węchu/smaku).
Sposoby przenoszenia: Głównie drogą kropelkową (kaszel, kichanie, mówienie) oraz przez bezpośredni kontakt z wydzielinami dróg oddechowych. Wirus może osiadać na powierzchniach, a następnie być przeniesiony przez dotykanie ust, nosa lub oczu, choć jest to mniej powszechne.
Jak uniknąć zarażenia: Częste i dokładne mycie rąk wodą z mydłem lub środkami na bazie alkoholu, zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu i kichania (w zgięcie łokcia lub chusteczkę), unikanie dotykania twarzy nieumytymi rękoma, wietrzenie pomieszczeń, unikanie kontaktu z osobami chorymi. Szczepienia ochronne.

4. Gorączka Q

Choroba bakteryjna, której okres wylęgania wynosi 9-40 dni. Początek nagły, grypopodobny.
Najcięższe objawy: Wysoka gorączka utrzymująca się 1-2 tygodnie, silne bóle głowy, mięśniowe, suchy kaszel, nudności, wymioty, biegunka. W ciężkim przebiegu może dojść do zapalenia wsierdzia i atypowego zapalenia płuc prowadzącego do zespołu ARDS (ostra niewydolność oddechowa), a także zapalenia wątroby. Przewlekła postać może wymagać wieloletniego leczenia.
Sposoby przenoszenia: Głównie przez kontakt z chorymi zwierzętami (bydło, owce, kozy) lub ich wydalinami, a także przez ukąszenia kleszczy (np. Rhipicephalus sanguineus).
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie kontaktu z chorymi zwierzętami i ich wydalinami, unikanie ukąszeń kleszczy.

5. Gorączka Zachodniego Nilu

Choroba wirusowa przenoszona przez komary. Głównym rezerwuarem są dzikie ptaki. Około 20% zakażonych ma łagodne objawy grypopodobne, a w pozostałych przypadkach przebiega bezobjawowo.
Najcięższe objawy: W ciężkiej postaci: wysoka i trudna do zbicia gorączka, drżenia, zaburzenia czucia, zapalenie mózgu (zaburzenia świadomości, drgawki, problemy z koordynacją ruchową, śpiączka) oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (silne bóle głowy, sztywność karku, światłowstręt, nudności, wymioty).
Sposoby przenoszenia: Ukąszenia komarów, zwłaszcza z rodzaju Culex. Główny rezerwuar to dzikie ptaki.
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie ukąszeń komarów poprzez stosowanie repelentów, moskitier i odpowiedniej odzieży. Kontrola populacji komarów w obszarach endemicznych.

Wybierasz się do Turcji? Uważaj na te choroby!

6. Gruźlica

Zakaźna choroba bakteryjna wywoływana przez prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), najczęściej atakująca płuca, ale może dotyczyć innych narządów.
Najcięższe objawy: Przewlekły kaszel (często z odkrztuszaniem krwi), gorączka, nocne poty, utrata masy ciała, zmęczenie, osłabienie. W ciężkich przypadkach może dojść do rozsiewu choroby do innych narządów (np. gruźlica kości, nerek, układu nerwowego – gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).
Sposoby przenoszenia: Głównie drogą kropelkową (przez wdychanie powietrza zakażonego bakteriami po kaszlu lub kichnięciu osoby chorej). Rzadziej przez spożycie zakażonego mleka lub mięsa.
Jak uniknąć zarażenia: Szczepienia ochronne (szczepionka BCG), unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi, dbanie o higienę, odpowiednia wentylacja pomieszczeń.

7. Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM)

Poważna infekcja bakteryjna wywoływana przez dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis), która może szybko prowadzić do ciężkiego stanu.
Najcięższe objawy: Nagłe wystąpienie gorączki, sztywność karku, silne bóle głowy, nudności, wymioty, światłowstręt, drgawki, zaburzenia świadomości. Mogą pojawić się wybroczyny skórne. Najcięższe postaci to sepsa meningokokowa (posocznica) i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które mogą prowadzić do trwałych powikłań (np. uszkodzenie mózgu, utrata słuchu) lub śmierci.
Sposoby przenoszenia: Droga kropelkowa oraz bezpośredni kontakt z wydzielinami z górnych dróg oddechowych nosiciela lub chorego (np. pocałunki, wspólne mieszkanie).
Jak uniknąć zarażenia: Szczepienia ochronne są najskuteczniejszą metodą. Chemioprofilaktyka poekspozycyjna (antybiotyki) dla osób z bliskiego kontaktu z chorym.

8. Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM)

Wirusowa choroba przenoszona przez kleszcze. Przebieg dwufazowy – pierwsza faza grypopodobna, druga (u ok. 30% zakażonych) to faza neurologiczna.
Najcięższe objawy: W fazie neurologicznej: wysoka gorączka (do 40°C), silne bóle głowy, nudności, wymioty, objawy oponowe (sztywność karku), drgawki, porażenia nerwów czaszkowych, utrata świadomości. Powikłaniami mogą być trwałe niedowłady i objawy neurologiczne.
Sposoby przenoszenia: Ukąszenie przez zakażonego kleszcza. Rzadziej przez spożycie surowego mleka od zakażonych zwierząt.
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie ukąszeń kleszczy (odpowiednia odzież, repelenty), szczepienia ochronne. Prawidłowe usuwanie kleszczy (nie smarować, nie wyciskać).

9. Krymsko-Kongijska Gorączka Krwotoczna (CCHF)

Ciężka choroba wirusowa przenoszona głównie przez kleszcze, z okresem inkubacji od 1 do 13 dni.
Najcięższe objawy: Nagły początek z gorączką, bólem mięśni, zawrotami głowy, bólem szyi, pleców, głowy, światłowstrętem. Mogą wystąpić nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha. W ciężkich przypadkach (około 5-6 dnia) pojawiają się objawy krwotoczne, takie jak wybroczyny na skórze i błonach śluzowych, a także krwawienia. Śmiertelność wynosi od 5% do 30%.
Sposoby przenoszenia: Ukąszenia kleszczy (najczęściej z rodzaju Hyalomma), kontakt z krwią lub płynami ustrojowymi zakażonych zwierząt (zwłaszcza bydła, owiec, kóz) lub ludzi.
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie ukąszeń kleszczy (stosowanie repelentów, odpowiednia odzież), unikanie kontaktu z krwią i tkankami zakażonych zwierząt. Nie ma skutecznej szczepionki.

10. Leiszmaniozy

Choroby wywoływane przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania, przenoszone przez muchówki. Wyróżnia się postacie skórne, skórno-śluzówkowe i trzewne (kala-azar).
Najcięższe objawy: Skórna: Owrzodzenia skóry, które mogą pozostawić blizny.
Skórno-śluzówkowa: Owrzodzenia i destrukcja tkanek błon śluzowych górnych dróg oddechowych (nos, krtań, podniebienie, wargi), prowadzące do oszpecenia i kalectwa.
Trzewna: Gorączka, utrata masy ciała, powiększenie śledziony i wątroby, anemia, osłabienie układu odpornościowego. Nieleczona postać trzewna jest śmiertelna w ponad 95% przypadków.
Sposoby przenoszenia: Ukłucia przez zakażone muchówki (np. komara azjatyckiego). Rzadziej przez transfuzję krwi, zanieczyszczone igły (u narkomanów) lub drogą wertykalną (z matki na płód).
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie ukąszeń muchówek (stosowanie repelentów, moskitier), unikanie przebywania w miejscach występowania muchówek po zmroku.

Wybierasz się do Turcji? Pomyśl o szczepieniach

11. Malaria

Groźna choroba tropikalna wywoływana przez pierwotniaki Plasmodium, przenoszona przez komary. Może mieć przebieg bezobjawowy, łagodny lub bardzo ciężki.
Najcięższe objawy: Wysoka gorączka (powyżej 40°C) z dreszczami i uczuciem zimna, bóle głowy i mięśni, nudności, wymioty, biegunka, osłabienie, kaszel, żółtaczka. W ciężkich przypadkach (zwłaszcza malaria mózgowa) może prowadzić do śpiączki, drgawek, uszkodzenia nerek, płuc i wątroby, a nawet śmierci, szczególnie u małych dzieci i kobiet w ciąży.
Sposoby przenoszenia: Ukłucie przez zakażonego komara z rodzaju Anopheles.
Jak uniknąć zarażenia: Chemoprofilaktyka (przyjmowanie leków antymalarycznych przed, w trakcie i po podróży do obszarów endemicznych), ochrona przed ukłuciami komarów (moskitiery, repelenty, odpowiednia odzież zasłaniająca ciało, unikanie przebywania na zewnątrz od zmierzchu do świtu).

12. Mpox (dawniej ospa małpia)

Choroba wirusowa, która zazwyczaj objawia się gorączką i wysypką skórną.
Najcięższe objawy: Wysoka gorączka (powyżej 38,5°C), powiększenie węzłów chłonnych, bóle głowy, pleców, znaczne osłabienie. Po kilku dniach pojawia się wysypka (plamki, grudki, pęcherzyki, krosty, strupki), która utrzymuje się 2-4 tygodnie i może pozostawić głębokie blizny. W ciężkich przypadkach może dojść do powikłań, np. bakteryjnych nadkażeń zmian skórnych, zapalenia płuc, zapalenia mózgu, utraty wzroku.
Sposoby przenoszenia: Bezpośredni kontakt z osobą zakażoną (przez wydzieliny z dróg oddechowych, krew, zmiany skórne), drogą kropelkową, przez śluzówki, oraz przez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami (np. pościel, ubrania).
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami lub zwierzętami zakażonymi, unikanie kontaktu z ich wydzielinami i przedmiotami, które mogły być przez nie skażone. Stosowanie odpowiednich środków ochrony osobistej w przypadku opieki nad chorymi. Szczepienia ochronne (jeśli dostępne i zalecane).

13. Odra

Charakterystyka: Wysoce zakaźna choroba wirusowa.
Najcięższe objawy: Wysoka gorączka, kaszel, katar, zapalenie spojówek, charakterystyczna wysypka plamisto-grudkowa. Najcięższe powikłania to zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu (mogące prowadzić do uszkodzenia mózgu lub śmierci), a także podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), śmiertelne powikłanie występujące po wielu latach od zakażenia.
Sposoby przenoszenia: Droga kropelkowa (kaszel, kichanie) oraz kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych osoby zakażonej. Odra jest niezwykle zakaźna, wirus przenosi się bardzo łatwo.
Jak uniknąć zarażenia: Szczepienia ochronne (MMR) są jedynym skutecznym środkiem zapobiegawczym.

14. Tularemia

Choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Francisella tularensis, występująca u zwierząt (gryzonie, króliki, zające) i przenoszona na ludzi.
Najcięższe objawy: Nagły początek z objawami grypopodobnymi (gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni, stawów). W zależności od drogi zakażenia: owrzodzenia skóry w miejscu wniknięcia bakterii, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet sepsa.
Sposoby przenoszenia: Bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami (przez skórę, błony śluzowe, spojówki), ukąszenia kleszczy lub komarów, spożycie zanieczyszczonej wody lub żywności, droga wziewna (kontakt z kurzem zanieczyszczonym odchodami chorych zwierząt).
Jak uniknąć zarażenia: Unikanie bezpośredniego kontaktu z chorymi lub martwymi zwierzętami, używanie rękawiczek podczas pracy z dzikimi zwierzętami, unikanie ukąszeń kleszczy i komarów, picie tylko bezpiecznej wody, noszenie maseczek w miejscach o wysokim ryzyku zakażenia drogą oddechową. Bakteria ginie w wysokiej temperaturze i pod wpływem promieni słonecznych.

15. WZW typu A (Wirusowe Zapalenie Wątroby typu A)

Nazywane "chorobą brudnych rąk" lub "żółtaczką pokarmową". Zakażenie wywołane przez wirus HAV. U dzieci często bezobjawowe.
Najcięższe objawy: Nagły początek (u dorosłych) z objawami grypopodobnymi (zmęczenie, bóle mięśni/stawów, gorączka), nudności, wymioty, utrata apetytu, ból brzucha, ciemny mocz, jasne stolce, zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka). W rzadkich przypadkach może prowadzić do piorunującego zapalenia wątroby.
Sposoby przenoszenia: Głównie drogą pokarmową (kałowo-ustną) przez kontakt bezpośredni z zakażoną osobą (np. nieumyte ręce po wyjściu z toalety), spożycie skażonej żywności (np. nieumytych owoców, warzyw, owoców morza) lub wody. Możliwe zakażenie przez skażone igły lub kontakty seksualne (oralno-analne).
Jak uniknąć zarażenia: Szczepienia ochronne (zapewniają długotrwałą odporność). Dbanie o higienę rąk, picie bezpiecznej (butelkowanej lub przegotowanej) wody, dokładne mycie i obróbka termiczna żywności.

16. WZW typu B (Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B)

Zakażenie wirusem HBV, który jest około 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Może przebiegać bezobjawowo lub jako ostre, krótkotrwałe zakażenie, a u niektórych osób rozwija się zakażenie przewlekłe.
Najcięższe objawy: Ostre zakażenie: zażółcenie skóry i białek oczu (żółtaczka), ciemny mocz, osłabienie, zmęczenie, brak apetytu, nudności, wymioty, ból brzucha, gorączka. Przewlekłe zakażenie może prowadzić do marskości wątroby, niewydolności wątroby i raka wątrobowokomórkowego.
Sposoby przenoszenia: Kontakt z zakażoną krwią, nasieniem, śliną, płynami pochwowymi (np. przez kontakty seksualne, używanie niejałowych igieł i narzędzi medycznych/kosmetycznych/fryzjerskich, tatuaże, piercing).
Jak uniknąć zarażenia: Szczepienia ochronne (obowiązkowe w Polsce u niemowląt). Unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych, praktykowanie bezpiecznego wstrzykiwania narkotyków, bezpieczne praktyki seksualne. (źródło: GIS, fot. AysglAlp/Pixabay)

Jeziorko Czerniakowskie (2)

Kajaki wrócą nad jeziorko? Zdecyduje głosowanie

Od czytania poezji po sąsiedzkie turnieje szachów