Z ortografią nie trzeba walczyć, lepiej się (z) nią bawić

- Kalambury ortograficzne, rebusy, rymowanki, memy językowe, czy nawet ortograficzne bingo - jest mnóstwo sposobów na zabawę z ortografią - mówi w rozmowie z WawaNews dr Barbara Pędzich z Uniwersytetu Warszawskiego. Niedawno, na Mokotowie, wraz z Fundacją Języka Polskiego i Domem Kultury Służewiec dr Pędzich przygotowała ósme już "Dyktando nad Dolinką". Przystąpiło do niego 79 osób.

Pani doktor, jak zatem przygotować się do dyktanda, aby zwiększyć swoje szanse na wygraną?
- Przede wszystkim: nie uczyć się trudnych form na pamięć, ale czytać – dużo i uważnie. Literaturę piękną, publicystykę – wszystko, co nas ciekawi i po co sięgamy z przyjemnością. Im więcej mamy kontaktu z poprawną polszczyzną, tym lepiej działa nasza „ortograficzna intuicja". Ortografii uczymy się także, dużo pisząc, najlepiej odręcznie. Myślę, że warto nawet napisać sobie kilka próbnych minidyktand – z zegarkiem w ręku i bez podglądania. Możemy na przykład poprosić, żeby ktoś podyktował nam tekst albo posłuchać nagranego dyktanda.

Jakie nieporozumienia lub mity związane z ortografią najczęściej pojawiają się wśród uczestników?
- Często spotykam się z przekonaniem, że ortografia to coś, czego można się nauczyć raz na zawsze, jak tabliczki mnożenia. Tymczasem język żyje, zmienia się, więc nasza znajomość zasad też wymaga odświeżania.

W polszczyźnie ciągle przecież przybywa nowych słów, których pisowni musimy się nauczyć.  Drugi mit to przekonanie, że jeśli ktoś świetnie sobie radzi z ortografią, to „po prostu tak ma" – jakby była to cecha wrodzona. A przecież na umiejętność poprawnego pisania wpływają nasze doświadczenie, ciekawość języka, regularny kontakt z tekstem. Jeszcze jeden dość powszechny mit: że przecinki są mniej ważne, że to taka kosmetyka. A przecież interpunkcja może całkowicie zmienić sens zdania – czasem decyduje o tym, czy zostaniemy dobrze zrozumiani.

W jaki sposób można uczyć się ortografii w sposób efektywny i zabawny?
- Najlepiej - przez zabawę słowem. Warto sięgnąć po metody wykorzystywane w pracy z dziećmi, na przykład kalambury ortograficzne, rebusy, rymowanki, memy językowe, czy nawet ortograficzne bingo. Dobrze działa też tworzenie śmiesznych skojarzeń, zwłaszcza jeśli sami je wymyślimy i zapamiętamy.  

Czy istnieją techniki pamięciowe ułatwiające zapamiętywanie zasad ortograficznych?
- Tak, i to całkiem sporo. Najprostsze to mnemotechniki, czyli zapamiętywanie przez skojarzenia – dajmy na to, że nie zrobilibyśmy błędu w słowie „schować" i wiemy, że trzeba w nim napisać „ch". Ułóżmy więc zdanie z tym wyrazem i innymi słowami zawierającymi „ch", na przykład „Chudy chirurg z Chin czmychnął do schludnej chaty i schował się na strychu". Oczywiście powinniśmy dobierać słowa, które sprawiają nam najwięcej trudności. Są też techniki wizualne: wyobrażanie sobie słów z dużą literą, wyświetlanych jak na billboardzie. A niektórzy tworzą własne wierszowane  historyjki z trudnymi słowami – to też świetny pomysł.

A jaką rolę odgrywa ortografia w codziennym życiu i jak wpływa na postrzeganie naszych umiejętności?
- Można powiedzieć: „nikt nie jest idealny", ale niestety - błędy ortograficzne potrafią rzucić cień na to, jak jesteśmy odbierani. W codziennym życiu często nie zdajemy sobie sprawy, jak szybko jesteśmy oceniani na podstawie tego, jak piszemy e-maila, CV, ogłoszenie czy wpis w mediach społecznościowych. Warto rozwijać umiejętność poprawnego pisania, bo dzięki temu nie tylko unikamy nieporozumień, ale też pokazujemy, że zależy nam na tym, jak jesteśmy rozumiani.